Ton Stroucken, maart 2022
Jeugdzorg was in het nieuws afgelopen jaren: brandbrieven en rapporten over geld: bezuiniging, overschrijding budgetten, uithuisplaatsingen door toeslagenaffaire, sluitingen van instituten, tekorten aan zorg, te lange wachtlijsten en te hoge werkdruk. In onze gemeente ontstond een fors financieel probleem (overschrijding van jeugdzorg van bijna zes ton) in 2020, waardoor de wethouder in de IJssel sprong, omdat de het water tot aan de lippen stond. Daarna kwam de Corona crisis er nog bij, waardoor gezinnen in disbalans en jongeren geïsoleerd raakten. Jongeren ervaren vaak meer dan andere leeftijdsgroepen mentale gezondheidsproblemen zoals eenzaamheid, somberheid en angst. Cijfers variëren van 23 tot 69 procent. Wat is er gebeurd sindsdien en waar staan we nu?
De taskforce Sociaal Domein kwam met een rapport van bevindingen en aanbevelingen. Een belangrijke conclusie is dat de uitschieter van 2020 het gevolg is van 8 hulpverleningstrajecten die elk meer dan 50.000 euro gekost hebben. Het betrof veelal tieners/pubers die elders verblijven en daarop specialistische (lees duurdere) hulp nodig hadden vanwege meervoudige problematiek. De inschatting is, zegt het rapport, dat deze trajecten niet voorkomen hadden kunnen worden en dat corona slechts een beperkte invloed had. Jongeren, die een behandeling in een specialistische 24-uurs setting nodig hebben, komen ofwel uit gezinnen die echt in de knel zijn gekomen, of hebben forse gedragsproblemen. En dan maken enkele verblijfplekken een enorm financieel verschil zeker in een kleine gemeente. Gegevens over 2020 laten zien dat de jeugdzorg totaal 5,3 miljoen heeft gekost, een toename van bijna 1 miljoen in vier jaren tijd. Dat is een financieel risico van de decentralisatie van de jeugdzorg taken, waarbij kleine gemeenten kwetsbaar zijn. Een extra bezuiniging was ook weer opgenomen in het nieuwe kabinet begroting, maar de eerste kamer wil ervan af en jeugdzorg is gaan staken.
CIJFERS Over de laatste twee jaren is het percentage jongeren in Olst-Wijhe die gebruik maken van jeugdzorg niet substantieel afwijkend van de landelijke gemiddelden voor gemeenten onder de 20.000 inwoners. Jeugdhulp zonder verblijf (jongere nog thuis) staat in de gemeente 2021 met 8,2 % onder het gemiddelde van 9,1 %. Uithuisplaatsingen zijn met 1,3 % iets boven het gemiddelde van 1%. Dat is een na-effect van het jaar daarvoor. Die cijfers geven geen reden tot paniek. Vervolgens nog een cijfer: 319 jeugdigen hadden eind 2021 een vorm van specialistische jeugdhulp variërend van jeugd-GGZ (grootste groei) tot Jeugdzorg+ (1 kind opgenomen in een gesloten instelling). Van de 33 kinderen met een onder toezicht stelling of voogdij maatregel wonen er 18 al dan niet tijdelijk bij hun ouders. Zij wonen in een pleegezin (15), op een behandelplek (2) of in de jeugdzorg+ (1). Dat is het relatief goede nieuws. Maar tevens constateert de Taskforce in haar rapport: “Het gebruik van Jeugdhulp is de afgelopen jaren toegenomen, de verwachting is dat een deel hiervan structureel zal zijn. Op basis van casus-analyse is de verwachting dat de stijging van 2020 niet volledig structureel zal zijn, waarbij hiervoor geen enkele garantie kan worden afgegeven…de instroom, doorstroom en uitstroom Jeugd altijd onvoorspelbaar zal blijven.” Als je hulp zoekt, waarvoor je een doorverwijzing nodig hebt, kun je bij de huisarts of het Centrum voor Jeugd en Gezin terecht. Partners binnen het CJG zijn GGD-IJsselland, Evenmens en WIJZ/de Kern. Jeugdwerk, sociaal werk en opbouwwerk vallen alle onder het CJG van de gemeente waar 7 personen (5,5 fte) in dienst zijn, waarvan 1,4 fte zelf begeleiding geeft. De Praktijk Ondersteuner Huisarts van dit team ondersteunt de huisarts bij het begeleiden van patiënten met psychische klachten. In steeds meer gemeenten doen praktijkondersteuners jeugd hun intrede, met als gevolg minder doorverwijzingen naar de zwaardere jeugdhulp én flinke besparingen. (Bron: monitor gemeente Olst-Wijhe en CBS jeugd).
Preventie en samenwerking De gemeente zal meer monitoren, nagaan welke hulp noodzakelijk is en inzetten op samenwerking in eigen netwerk en preventie. Strakkere regie voeren, de kosten in de hand houden, nog meer data gedreven sturing, strengere regels voor indicatiestelling, stimuleren van eigen mogelijkheden en basis voorzieningen. Begrijpelijk vanuit management oogpunt, maar de vraag is of de kwetsbare hulpvrager hierbij is gebaat. De bureaucratie en de hoge werkdruk is al jarenlang een doorn in het oog van de professionals in de jeugdzorg.
Goed nieuws voor de hulpzoekers is dat er projecten in de gemeente zijn gestart, die vanuit de inhoud nieuwe wegen bewandelen. Samen Oplopen bijvoorbeeld verbindt vrijwilligers aan gezinnen of jongeren met stress of zorgen. Jongeren met weinig contacten, die hun weg in de samenleving moeilijk vinden, die gevlucht zijn, kampen met psychische stress of handicaps, kunnen samen oplopen. De vrijwilliger trekt voor langere tijd op met een gezin, een moderne tussenvorm van mantelzorg en naoberschap? Een ander initiatief is OZO voor zorgvragers: online neem je deel aan je eigen zorgnetwerk, voeg je eigen huisarts, leraar, trainer of opa toe waarmee je informatie deelt, online overlegt, elkaar bevraagt en op de hoogte houdt. Een cliënt systeem dat jezelf beheert. Een online instrument dat zeker bij de jeugdige gebruikers lijkt te passen en tevens de regie bij de client legt. Van ZZ naar GG staat voor: van Ziekte en Zorg naar Gezondheid en Gedrag. Gezondheidszorg waarin mensen met een aandoening niet zozeer vanuit een ziekte oriëntatie benaderd worden, maar waar de nadruk ligt op het vergroten en behouden van de eigen gezondheid. Gezondheid is meer dan alleen afwezigheid van lichamelijke klachten; de oplossing komt niet alleen uit de medische hoek, maar organisaties van zorg en welzijn gaan om dit thema samenwerken. In dit programma komt de kijk op welbevinden samen met het bevorderen van een gezonde leefstijl en bevorderen van samenwerken met instellingen uit onderwijs, zorg, sport in de gemeente. En dat sluit weer aan op de veelgehoorde noodzaak om meer winst te halen uit samenwerking in netwerken, waarin formele en informele hulp elkaar versterken. In de lokale samenleving vooral inzetten op relatievorming met jeugd en ouders, de professionals vertrouwen geven om hun werk goed te doen. En tevens de complexe, ernstige problemen van jeugdigen en gezinnen aanpakken in regionale samenwerking. Een oproep aan de politiek voor meer geld voor welzijn en activiteiten voor jongeren, speciale zorg voor gezinnen met een culturele, sociaal economische achterstanden.
En dan nog de gevolgen van de corona maatregelen voor de jeugd. Het is lastig te voorspellen hoeveel jongeren last zullen houden van de corona maatregelen. Mentale klachten lijken in coronatijd verergerd met al bestaande problemen zoals angst, depressie, eenzaamheid, stress en slaapproblemen. En dan komen er vaak zorgen over financiën, studievoortgang, arbeidsmarkt en woonomgeving bij. De kinderombudsvrouw verwoordde het als volgt: “Ik ben bang dat deze generatie het op allerlei fronten moeilijker gaat krijgen. Zij hebben zich op een cruciale leeftijd niet op een normale manier kunnen ontwikkelen. Hoe eerder je daar in je leven mee te maken hebt gehad, hoe groter de invloed is op de rest van je leven.” Hoe kunnen we een “corona generatie” helpen? Een sympathiek initiatief hiertoe is Samen voor Jongeren een landelijk netwerk van ruim 1000 coaches die belangeloos een tijd meelopen met jongeren die daarom vragen. Samen lopen en oplopen bij elkaar, zeg maar.