De meeste dingen die we zien of meemaken kunnen we duiden met een begrip, kunnen we onder woorden brengen en daarmee kenbaar maken aan onszelf en anderen. Iets een woord geven definieert dat het opgemerkt is, onderscheiden van andere zaken en daarmee bestaat het. Taal zorgt ervoor dat anderen hetzelfde begrijpen en de ervaring gedeeld kan worden. Zonder het juiste woord voor een ervaring leef je eenzaam, onbegrepen; in de taal bestaan we met en voor elkaar en delen de wereld.
Wanneer er voor je ervaring geen woorden zijn is die ervaring niet uit te leggen, niet te delen of te herkennen. Het juiste woord laat mensen elkaar begrijpen en samen komen. Woorden houden mensen bijeen door de gedeelde verhalen en de verstandhouding begrip te hebben van en voor elkaars woorden Kunst heeft de mogelijkheid om ervaringen te tonen en vast te leggen waar woorden te krot schieten. Kunst grijpt in op je gevoel en legt daarmee een complexe ervaring vast. Maar of kunst op eenzelfde manier begrepen wordt is afhankelijk van voorkennis, context en gedeelde beelden. Juist in beelden wordt duidelijk hoeveel betekenis er afhangt van interpretatie. Muziek geeft kippenvel en emoties overbrengen, maar is altijd overgeleverd aan subjectiviteit en smaak. Europapa is voor de een fantastisch, voor de ander herrie. Wanneer er voor een ervaring geen woorden zijn ontstaat er in de samenleving geen begrip voor en maken we geen ruimte voor die ervaring.
Taal is ons meest nauwkeurige middel om gedachten met anderen te delen. Als ergens geen woorden voor zijn, kun je slechts dat mededelen, maar kun je er niet over praten of schrijven. Niets over delen. Als er geen taal is voor de ervaring rest alleen de abstractie zonder uitleg of het onuitgesprokene. Als er geen taal is, is er stilte. Leven in isolatie. Woorden zijn cruciaal voor het definiëren van de dingen die we denken en voelen. Als we het woord boom uitspreken in Nederland zien we over het algemeen een groen exemplaar met stam en takken en weten we van wortels ondergronds. Ook kennen we de bladerloze variant in de winter; echter niet bij mijn bezoeker uit Vietnam die zich verbaasd afvroeg waarom we dat dorre hout niet afzagen en gebruiken om te stoken. De eigen geschiedenis met de voorstelling van het begrip boom en de cultuur waarin we zijn opgegroeid. Mijn voorstelling van de werkelijkheid is subjectief door de taal en conversatie van mijn context. Het idee dat we de werkelijkheid op een sociale manier creëren werd bekend door het sociaal constructivisme.
We kunnen zelf woorden verzinnen dwz. nieuwe woorden maken en daar een zin van maken zodat ze zin krijgen. En natuurlijk een beschrijving of vertelling in een verhaal. Kinderen die leren spreken hebben vaak eigen woorden voor dingen die moeilijk uit te spreken zijn, zoals roekoek voor kroepoek. Regelmatig gebruiken we roekoek bij het eten zeker als de woordvinder aan tafel zit. Zelf ben ik ook heel blij als ik het goede woord vind bij het te beschrijven beeld. Zo hadden we onlangs de zoek de verschillen discussie tussen charmant en elegant. (Charmant synoniemen: aanlokkelijk, aantrekkelijk, alleraardigst, allerliefst, attractief, bekorend, betoverend, bevallig, gracieus, heerlijk, innemend, lieflijk, lieftallig, prettig, ravissant, snoeperig, snoezig, verleidelijk, verrukkelijk. Elegant synoniemen: sierlijk bekoorlijk, bevallig, chic, elegant, fijn, fijntjes, fraai, gracieus, keurig, knap, koket, mooi, net, slank, stijlvol, zwierig. bevallig, chic, gracieus, sierlijk, stijlvol, zwierig) De keuze van nuances is veelvoudig elk met een ander accent. Bespreek de nuances maar eens met je vriend en je zult ontdekken dat er meer verschillen tussen vrouwen zijn dan bomen. En dat je daar je eigen beelden bij hebt, die niet altijd overeenkomen. Welke woorden zijn treffend voor koningin Maxima?
We geven namen aan ervaringen om die te kunnen beschrijven of te bespreken. Vaak nemen we woorden over uit een andere taal (nu vooral Engels) die bij de passende handeling hoort bijvoorbeeld mailen (melen) of appen (eppen). Leuker vind ik de nieuwe ervarings woorden zoals onlangs leeswee: het gevoel van leegte en weemoed na het lezen van een steengoed boek; boekverlatingsweemoed. Of het regent zonnestralen uit het liedje. En soms ook opluchting omdat ik blijkbaar iets voel en herken met andere om die ervaring te delen. En er voldoende anderen zijn die ook die ervaring hadden om er een term voor te bedenken. En een troost dat wat je wil beschrijven ook buiten jou hoofd bestaat als het herkent wordt en de ervaring daarmee legitiem wordt. Alles wat een naam heeft is niet alleen.
Een gebrek aan woorden voor dingen die we willen of niet kunnen bespreken is funest voor de samen(be)leving. Naast de spreker bepaalt ook het publiek wat het wil horen. En de politiek. Als we erover mogen spreken erover mogen discussiëren bepalen we wat er mag bestaan. Ook al kost het moeite om een exacte definitie te vinden of het onduidelijke begrip gebruiken om het niet te begrijpen. Dat is zo met het lhbtiq+ woord dat volop in beweging is. Bijkomend maakt het ons duidelijk dat het moeite kost om buiten bestaande betekenissen te denken. En om je te realiseren dat ze te kort schieten, tenzij je het zelf ervaart of door een ander erop gewezen wordt. Je ziet het telkens pas als je het doorhebt.Talloze talen en culturen zijn in de loop der eeuwen verloren gegaan. Hoeveel woorden zijn we daardoor kwijtgeraakt? Begrippen die ooit vanzelfsprekend waren, nu niet mee gekend of benoemd? Ik stel met voor dat ze om ons heen zweven, net buiten het zicht, smekend en smachtend om in de mond genomen te worden.
Filosofen hebben zich stuk gedacht op taal. Op de vragen of er betekenis bestaat buiten taal. Of de taal die we spreken onze gedachten vormt en bepaalt hoe we de wereld zien. Of onze perceptie van mens en wereld gevormd wordt door de manieren waarop we ze beschrijven. Dat taal bepalend is voor hoe wij de wereld zien. Hoeveel kleuren en zien wij eigenlijk? Waarom is lichtblauw toch blauw en rozen geen lichtrood? Volgens het linguïstisch relativisme, hebben taal, grammatica en ons gebruik ervan invloed op onze gedachten, onze beslissingen en ons wereldbeeld. Ze zijn niet allesbepalend, maar dragen wel bij.
“Zonder woorden, kunnen we onze ervaringen ook niet uitleggen aan anderen die ze niet hebben gehad. Als we het woord nooit vinden of verzinnen, en het begrip dus ook nooit onderdeel wordt van onze culturele werkelijkheid, blijven hordes mensen blind voor wat er om hen heen gebeurt. Hetgeen waar geen woord voor is, bestaat niet. De tekortschietende woorden die wel bestaan, worden over de onuitgesproken ervaring gedrukt, tot ze onze gedeelde perceptie van de wereld verwringen. Als er geen taal is, overstemt de ruis de stilte.” Dat zegt Meredith Greer in haar boek Bedenktijd.